Antykoncepcja jest znana kobietom od wieków. Choć wiele lat temu wyglądała zupełnie inaczej niż obecnie, od zawsze była wstydliwym tematem. Zapobieganie ciąży kłóciło się z wieloma obyczajami czy wierzeniami. Do tej pory antykoncepcja jest bardzo często traktowana jako tabu, a zdania co do niej są mocno podzielone. Mimo różnego podejścia do tej intymnej sfery życia, wciąż pozostaje to jego ważna część, także pod względem społecznym czy religijnym. Jak dawniej traktowano antykoncepcję, a jak dzisiaj wygląda podejście do zapobiegania ciąży?

Kościół kontra seksualność

Kobiety wykorzystywały różne metody zapobiegania ciąży, choć nie wszystkie z nich okazywały się skuteczne. Nic dziwnego, gdyż dawniej medycyna nie była na tyle rozwinięta, by zagwarantować kobietom skuteczność w tej kwestii. Do tego dochodził styl życia, zwłaszcza jeśli mowa o utrzymaniu higieny, co setki lat temu nie miało takiego znaczenia dla społeczności, jak obecnie. W temacie antykoncepcji jasne zdanie miał Kościół katolicki. To właśnie religia w pewnym sensie warunkowała zachowanie wierzącej części społeczeństwa, która przestrzegała zasad wiary. Pismo Święte jak i posłannicy Kościoła wiele razy odnosili się do tematu antykoncepcji, jako grzechu, zachowania niezgodnego z przykazaniami. Kościół katolicki wielokrotnie zaznaczał, że stosowanie antykoncepcji jest ingerencją w ludzkie życie, bowiem to Bóg powinien decydować o nowym życiu, a nie człowiek.

Według religii, seksualność to nie tylko akt jedności, ale także prokreacji. Antykoncepcja miała więc niszczyć funkcję prokreacyjną, propagowaną przez Kościół, a tym samym miała niekorzystnie wpływać na życie człowieka, zarówno pod względem fizycznym, psychicznym, jak i duchowym. Zdaniem duchownych, zapobieganie ciąży jest czymś nienaturalnym. Tabletki czy inne środki hormonalne zaburzają naturalny cykl kobiety, a podwiązanie nasieniowodów u mężczyzn hamuje drogę plemników. Wyróżniamy także inne metody antykoncepcyjne, takie jak tabletki stosowane po stosunku płciowym czy stosunek przerywany lub popularne prezerwatywy, także negowane przez Kościół. Według niego, antykoncepcja może być akceptowalna tylko w niektórych przypadkach, takich jak zagrożenie ludzkiego życia czy forma leczenia. Wiara katolicka skupia się wyłącznie na negatywnych skutkach stosowania nienaturalnej antykoncepcji, zupełnie pomijając pozytywne skutki, które za sobą niesie. Zalicza się do nich niwelowanie stresu czy zapobieganie różnym, często groźnym chorobom. Kościół nie wspomina również o niepodważalnym fakcie naukowym, który dotyczy czerpania największej przyjemności ze zbliżenia w dni płodne kobiety. Możne więc sądzić, że negatywne podejście do antykoncepcji jest walką z pożądaniem i próbą kontroli nad nią.

Wiadomo jednak, że antykoncepcja to świadoma ochrona, która ma na celu hamowanie niekontrolowanej prokreacji. Pozwala na planowanie rodziny i ochronę zdrowia, co powinno być ważne dla każdego człowieka, bez względu na wiarę czy poglądy społeczne. Kościół mówi tylko o naturalnej metodzie planowania rodziny. I choć niektórzy duchowni starali się zmienić podejście do tematu antykoncepcji, nienaturalne metody zapobiegania ciąży  oraz aborcja zostały przez Kościół zakazane.Warto podkreślić, że nawet papież Jan Paweł II był przeciwny antykoncepcji, co zaznaczał w swoich Encyklikach. Krytykował on aborcję oraz nowoczesną antykoncepcję, nawet jeśli miała ona chronić przed takimi chorobami jak HIV. Antykoncepcja traktowana w Kościele jako grzech wciąż pozostaje dylematem spowiedników oraz grzeszników, którzy z jednej strony mają na uwadze swoje życie i zdrowie, a z drugiej prawa przyjęte przez swoją religię.

Antykoncepcja po polsku

Niezwykle ciekawy jest stosunek Polaków do nowoczesnej antykoncepcji. Po jednej stronie mamy bowiem Kościół katolicki, negujący nienaturalne metody zapobiegania ciąży,  z drugiej zaś coraz większą otwartość i świadomość współczesnego społeczeństwa. Nowoczesne metody zapobiegania ciąży stosowane są przez różne grupy społeczne, począwszy od studentów, przez nauczycieli czy marynarzy i żołnierzy. Świadczy to o dużej dojrzałości i odpowiedzialności. Antykoncepcja od lat była w Polsce tematem tabu. Przyczyną takiego podejścia była niewiedza na temat seksualności oraz metod ochrony przed niechcianą ciążą. Wpływ Kościoła, podejście do antykoncepcji jako grzechu miało ogromny wpływ na postrzeganie tematu, zwłaszcza przez młodych ludzi, którzy mogli być krytykowani przez społeczeństwo. Stosowanie antykoncepcji dawniej było czymś wstydliwym, wręcz gorszącym rówieśników czy starsze pokolenia. Ludzie bali się rozmawiać na tematy seksu i antykoncepcji.  Brak wiedzy oraz dyskusji przyczynił się więc do negatywnego stosunku do antykoncepcji.

Pierwsze tabletki antykoncepcyjne pojawiły się w Polsce w latach 90. Nie były powszechnie dostępne, więc nie było mowy o ich popularności. Przez wzgląd na bardzo wysoką cenę i znikomą dostępność, wiele osób nie miało nawet pojęcia o dostępnych na rynku metodach, nie wspominając już o ich praktycznym zastosowaniu. Ciąże kontrolowano więc w inny sposób, poprzez aborcje. Przez brak ogólnego dostępu do środków antykoncepcyjnych, rosła liczba zabiegów przerwania ciąży wśród polskich kobiet. Według danych badaczy zajmujących się seksualnością i antykoncepcją, w latach 90. Aż 75% kobiet w ogóle nie stosowało antykoncepcji. Dawniej nie prowadzono  szczegółowych badań  dotyczących tego problemu, dlatego jedynie dane statystyczne zebrane przez GUS oraz dokumentacja zebrana przez różne środowiska badawcze daje obraz zmiany, jaka zaszła na przestrzeni lat. Porównując dane z roku 2009 i 1996 można zauważyć, że znacząco zwiększyła się liczba kobiet, które zaczęły stosować różne, nowoczesne metody antykoncepcji, takie jak  pigułki antykoncepcyjne, prezerwatywy czy inne środki hormonalne.

W roku 1996 najpopularniejszą i zdaniem społeczeństwa najskuteczniejszą metodą był kalendarzyk małżeński czy stosunek przerywany.  Polskie społeczeństwo zmieniło  pogląd na metody antykoncepcyjne, otwierając się na nowoczesne i skuteczne środki.

Antykoncepcja  u młodych

Z biegiem lat, młodzież coraz bardziej przychylnie nastawiała się do antykoncepcji. Młodzi ludzie popierali kontrolę urodzeń, ale byli też tacy, którzy przyznawali w badaniach, że nie stosują żadnych metod zabezpieczania się przed ciążą. Według badań przeprowadzonych w Polsce w latach 2002-2011, bardzo mały procent nastolatków stosował nowoczesne metody antykoncepcji wraz z rozpoczęciem inicjacji seksualnej.  Odpowiedzialność spada tutaj w dużej mierze na oświatę. Poprzez stosunek Kościoła do antykoncepcji i brak wykwalifikowanej kadry pedagogicznej, młodzież nie otrzymuje wystarczającej wiedzy na temat seksu oraz dostępnych metod antykoncepcji. Treści podręczników do wychowania do życia w rodzinie pozostawiają wiele do życzenia. Nie wspominają o możliwościach antykoncepcji i często znacząco podkreślają poglądy katolickie, głoszące o szkodliwości stosowania antykoncepcji.

Młodzież rozpoczyna życie seksualne coraz wcześniej, a o braku wystarczającej wiedzy na temat zapobiegania ciąży świadczą liczne ciąże u dziewcząt w wieku gimnazjalnym czy ponadgimnazjalnym. Uczniowie, nawet jeśli znają metody antykoncepcji, często nie mają kompletnej wiedzy na ich temat. Mimo ogromnego ryzyka decydują się na inicjację seksualna bez zabezpieczenia. Według badań, nauki kościoła w kwestii seksualności nie są tak ważne, jak moralność refleksyjna, która opiera się na własnych poglądach.

Edukacja seksualna Polaków

Wracając do braku wiedzy na temat seksualności, warto zaznaczyć dużą potrzebę społeczeństwa w tym zakresie. Polacy twierdzą, że edukacja seksualna, zwłaszcza młodzieży jest potrzebna. Młodzi ludzie często wstydzą się rozmawiać o seksie. Często nie otrzymują żadnych informacji od rodziców, którzy przecież są odpowiedzialni za ich wychowanie. Wiedzę o seksie czerpią z filmów czy od swoich rówieśników. Jednoczesne zaznaczają, że chcieliby taką wiedzę otrzymać w domu czy w szkole. Jeśli ani rodzice, ani szkoła czy Kościół nie zapewniają tej potrzeby, kto ma przekazać młodym ludziom niezbędną wiedzę na temat edukacji seksualnej? Życie intymne wciąż stanowi temat tabu w wielu polskich domach. Nie rozmawia się w nich o seksie, antykoncepcji, a niekiedy nawet o uczuciach. Lukę wypełniają organizacje pozarządowe, które poprzez programy czy kampanie starają się propagować wiedzę na temat antykoncepcji i życia seksualnego.

W szkołach brakuje dostatecznie wykształconych pedagogów czy specjalistów z zakresu seksuologii, którzy w sposób rzetelny przekazywaliby wiedzę młodym ludziom. Zajęcia do wychowania do życia w rodzinie nie są obowiązkowe, często odbywają się nieregularnie i nie są prowadzone we właściwy sposób. Brakuje warunków do ich kompetentnego przeprowadzania, literatury czy innych materiałów dydaktycznych. Media także pozostają w tyle w tym zakresie, ponieważ nie oferują młodzieży żadnych edukacyjnych treści związanych z seksualnością. Erotyka pokazywana w kinie czy prasie często jest wulgarna i zaburza obraz prawdziwej seksualności. Poprzez taki przekaz, młodzież ma zaburzony obraz własnego ciała czy jakichkolwiek zachowań seksualnych. W szkołach brakuje także seksuologów czy ginekologów, więc rozwija się antykoncepcyjne i aborcyjne podziemie.

Od literatury do gry komputerowej

Kino czy literatura epatują seksem, ale z reguły rzadko pokazuje metody antykoncepcji, skupiając się jedynie na samym akcie miłosnym czy innych zachowaniach seksualnych. Niechciana ciąża, która pomija kwestie antykoncepcji kryje się za literacką firanką. Mało możemy przytoczyć dzieł literackich które otwarcie poruszały problem antykoncepcji. Jeśli już się pojawiał, był zaledwie wspomnieniem na jednej z setek zapisanych stron. Bohaterki znane z literatury XX i XXI wieku zawsze były zaskoczone ciążą, ale nigdy nie wspominały o jakichkolwiek metodach antykoncepcyjnych. Kwestia ta była niczym tabu. Również w sztuce czy filmie. W Polsce wyróżnił się tylko jeden projekt artystyczno-edukacyjno-społeczny, który poruszył ten problem.

Praca dyplomowa E. Szczyrek-Potockiej, czyli Grzenda.pl była grupą artystyczną oraz stroną internetową, na której można było skorzystać z porad dotyczących życia seksualnego. Częścią projektu Szczyrek-Potockiej była gra komputerowa ukazująca zapłodnienie, rozwój oraz cały przebieg ciąży i związane z nią aspekty. Ten niecodzienny projekt artystyczno-edukacyjny pozwalał na zgłębienie wiedzy na temat życia seksualnego oraz zwiększenie świadomości dotyczących konsekwencji rodzicielstwa. Dzięki stronie i możliwości poradni online, wiele młodych ludzi mogło skorzystać z wiedzy ginekologów i seksuologów. Mimo iż był to eksperyment, świadczy o tym, że edukacja seksualna jest niezwykle potrzebna, nie tylko młodzieży, ale także osobom dorosłym.

Antykoncepcja jest dla Kościoła katolickiego grzechem, co ma ogromny wpływ na jej postrzeganie przez społeczeństwo. Dziś seks nie stanowi tabu dla młodych ludzi, ale metody zapobiegania ciąży w dalszym ciągu pozostają dość wstydliwą kwestią. Brakuje wiedzy, kompetentnych pedagogów, wartościowych i edukacyjnych programów oraz zajęć w szkołach. Wciąż za mało otwarcie rozmawiamy na tematy seksualności i antykoncepcji. Sprawa antykoncepcji bardzo często leży po stronie kobiet, a przecież mężczyźni także powinni być za nią odpowiedzialni. Dawne pokolenia traktowały zapobieganie ciąży jako zło i wielki grzech. Dziś, mimo nowych metod i szerszych horyzontów, antykoncepcja wciąż poddawana jest dyskusji, co trudno zrozumieć, żyjąc we współczesnym i rozwiniętym świecie.

Bibliografia:

na podstawie artykułu: http://terazniejszosc.dsw.edu.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/TCE/2015_72_5.pdf