Powrót do aktywności seksualnej po porodzie często wiąże się z kwestią doboru odpowiedniej antykoncepcji. Wiele kobiet karmiących piersią szuka zabezpieczenia, które będzie nie tylko skuteczne, ale i bezpieczne dla dziecka. Jednak mnogość produktów dostępnych na rynku sprawia, że nie wiedzą na jaki rodzaj powinny się zdecydować – w końcu nie każdy rodzaj antykoncepcji będzie odpowiedni dla kobiet w okresie laktacji. W dzisiejszym artykule przedstawimy najważniejsze informacje o rekomendowanych metodach antykoncepcyjnych dla kobiet karmiących. Zachęcamy do zapoznania się z naszymi wskazówkami!

Niepłodność laktacyjna – czy antykoncepcja po porodzie jest niezbędna?

Istnieje przekonanie, że kobiety karmiące piersią, nie mogą zajść w kolejną ciążę, lecz brak miesiączek w czasie laktacji, co przyjęło określać się niepłodnością laktacyjną, nie daje całkowitej gwarancji. Choć podczas karmienia wysokie stężenie jednego z wydzielanych hormonów (prolaktyny) powoduje zahamowanie uwalniania hormonów gonadotropowych uniemożliwiając dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i w ostateczności prowadząc do zahamowania owulacji, nie jest zawsze skuteczną metodą zapobiegawczą. Praca jajników jest wyciszona, lecz w zależności od organizmu, każda kobieta może ponownie stać się płodna w innym czasie. Wpływ na to ma również częstotliwość karmienia – u kobiet robiących to częściej i bez dłuższych przerw, prawdopodobieństwo zajścia w ciążę jest niewielkie, choć cały czas istnieje.

Co ciekawe, WHO uznało niepłodność laktacyjną za jedną z ekologicznych metod planowania rodziny ze względu na minimalny wpływ na środowisko. W przeciwieństwie do innych metod antykoncepcyjnych, takich jak tabletki antykoncepcyjne, wkładki czy prezerwatywy, nie wymaga stosowania plastikowych lub chemicznych rozwiązań, które mogą zanieczyszczać środowisko naturalne.

Jakie są rodzaje antykoncepcji?

Na rynku istnieje wiele sposobów, które umożliwiają uniknięcia nieplanowanej ciąży, dlatego bez problemu każda kobieta będzie w stanie dobrać odpowiednią dla siebie. Wyróżniamy antykoncepcję: naturalną, mechaniczną, hormonalną, a nawet chirurgiczną. Różnią się między sobą nie tylko sposobem przyjmowania, ale także skutecznością (wyrażaną indeksem Pearla), a także wpływem na gospodarkę hormonalną organizmu, dlatego nie każda z nich będzie mogła być wyborem kobiet karmiących piersią.

Antykoncepcja naturalna

• Metoda objawowo-termiczna (polega na codziennym mierzeniu temperatury ciała, obserwowaniu konsystencji śluzu szyjkowego i innych objawów związanych z cyklem menstruacyjnym),
• metoda kalendarzykowa Ogino-Knausa (polega na prowadzeniu kalendarza menstruacyjnego i określaniu dni płodnych i niepłodnych na podstawie długości cyklu),
• metoda Billingsów (polega na obserwowaniu konsystencji śluzu szyjkowego i określaniu dni płodnych i niepłodnych na jego podstawie),
• metoda oparta na metodzie sympto-termalnej  (łączy w sobie różne metody obserwacji cyklu menstruacyjnego, takie jak obserwacja temperatury ciała, konsystencji śluzu szyjkowego oraz innych objawów związanych z cyklem menstruacyjnym).

Antykoncepcja mechaniczna

Antykoncepcja mechaniczna nazywana jest także barierową. To najmniej inwazyjne rozwiązania, które są również stosunkowo tanie i przede wszystkim bezpieczne do stosowania w czasie laktacji. Należy pamiętać jednak, że skuteczność barierowych metod zabezpieczenia jest nieco mniejsza, niż antykoncepcji hormonalnej. Wyróżniamy:

• • Prezerwatywy,
  • kapturki naszyjkowe,
  • kapturki dopochwowe,
  • gąbki dopochwowe,
  • wkładki domaciczne.

W ostatnim czasie odnotowano wzrost popularności wkładek wewnątrzmacicznych niezawierających hormonów, lecz dodatek miedzi. Ta zapobiegawcza metoda polega na wprowadzeniu przez lekarza do macicy wkładki otoczonej cienką warstwą miedzi, która uwalniając się ma działanie plemnikobójcze. Wpływa ona również na konsystencję śluzu – staje się gęstszy, więc utrudnia przemieszczanie się plemników. Może być jednak kilka powodów, dla których nie jest to odpowiedni wybór dla Ciebie. Przeciwwskazania do zastosowania takiej spirali to przede wszystkim uczulenie na składniki, choroby maciczne, podejrzenie ciąży czy nieprawidłowości anatomiczne, dlatego najlepiej porozmawiać ze specjalistą przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji. Niewątpliwie jest to jedno ze skuteczniejszych i wygodniejszych rozwiązań – zakłada się ją raz na kilka lat, a dodatkowo nie zawiera hormonów i może być stosowana w okresie laktacji bez obaw o zdrowie karmionego malucha.

Antykoncepcja hormonalna

Mamy, które nie chcą korzystać z naturalnych czy mechanicznych sposobów zabezpieczenia, mogą również postawić na antykoncepcję hormonalną. Na co mogą się zdecydować?

• Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne
  Nazywane także minipigułkami zawierają tylko jeden składnik aktywny – progesteron. To hormon, który hamuje owulację i utrudnia przejście plemników przez szyjkę macicy. Minipigułki są zwykle skuteczne w niemal 99%, a ponadto nie wpływają negatywnie na produkcję mleka i nie wprowadzają dodatkowych hormonów do organizmu dziecka, dlatego lekarze często zalecają tę metodę antykoncepcji w okresie laktacji. Co istotne, jednoskładnikowe tabletki mają taką samą dawkę hormonów i przyjmuje się je przez cały cykl miesiączkowy (28 dni) o stałej porze. Po skończeniu blistra, na następny dzień można zacząć kolejny. Występują jednak pewne przeciwwskazania do ich stosowania, jak chociażby nadwrażliwość na któryś ze składników, zaburzenie zakrzepowo-zatorowe żył czy niewydolność nerek. Warto pamiętać także, że to jedyna forma tabletek, ponieważ te dwuskładnikowe, oprócz progesteronu, zawierają również estrogen, a ten może zaszkodzić karmionemu dziecku.
• Wkładki wewnątrzmaciczne hormonalne
  W przeciwieństwie do standardowych wkładek wewnątrzmacicznych, wkładki hormonalne uwalniają hormon lewonorgestrel, który ma działanie przeciwestrogenowe. Wpływa to na konsystencję śluzu, który gęstniejąc utrudnia przedostanie się plemników do komórki jajowej. Jest to tak samo wygodne i skuteczne rozwiązanie, jak wkładki niehormonalne, ponieważ wymiana również odbywa się po około 5 latach. Nie jest to jednak rozwiązanie dla każdej kobiety – lekarz przed założeniem wkładki przeprowadzi szczegółowy wywiad, w którym sprawdzi czy nie występują żadne przeciwwskazania, jak nadwrażliwość na substancję czynną, zapalenia, krwawienia czy inne nieprawidłowości w obrębie macicy, które mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Podobnie jak w przypadku innych metod antykoncepcji hormonalnej, mogą one powodować pewne skutki uboczne, takie jak nieregularne krwawienia, bóle brzucha, zmiany nastroju czy zmniejszenie libido. Niemniej jednak są one bezpieczne dla matek karmiących piersią i skuteczne, co potwierdza niski wskaźnik Pearla. Dawka lewonorgestrelu uwalnianego przez wkładkę jest mniejsza, niż w przypadku innych hormonalnych rozwiązań antykoncepcyjnych, a badania wykonane do tej pory nie wskazały, aby miał on niekorzystny wpływ na zdrowie malucha.
• Implanty
  Implanty umieszczane są pod skórą i uwalniają progestagen (syntetyczny hormon sterydowy). Działanie jest takie samo, jak w przypadku wkładek – zapobiega on zapłodnieniu poprzez hamowanie owulacji i zmianę śluzu szyjkowego. Utrudnia to plemnikom dostęp do komórki jajowej. Implanty są zaliczane są do jednych z wygodniejszych i bezpieczniejszych form antykoncepcji dla matek karmiących piersią, ponieważ progestagen nie wpływa negatywnie na produkcję mleka.
• Zastrzyki antykoncepcyjne
  Zastrzyki antykoncepcyjne to forma hormonalnej antykoncepcji polegająca na regularnym wstrzykiwaniu hormonu progesteronowego, który poprzez hamowanie owulacji i utrudnienie przejścia plemników przez szyjkę macicy. Progestageny zawarte w zastrzykach przenikają do mleka matki w niewielkich ilościach, ale nie wpływają negatywnie na zdrowie dziecka. Fakt, że zastrzyki antykoncepcyjne są bezpieczne dla matek karmiących, został potwierdzony przez Światową Organizację Zdrowia.

Bezpieczna antykoncepcja awaryjna w czasie laktacji

Jeśli kobieta karmiąca znajdzie się w sytuacji, w której konieczne będzie użycie antykoncepcji awaryjnej, znajdzie na rynku odpowiednie produkty. Będą one zawierały lewonorgestrel i uliprystal. Pierwszy z nich zaliczany jest do grupy leków L2, co wskazuje, że może być stosowany podczas karmienia piersią ponieważ przenika do mleka matki w niewielkich ilościach, lecz mimo wszystko warto się z tym wstrzymać od 8 do nawet 24 godzin. Ponadto Amerykańska Akademia Pediatrii przyjęła tę substancję za bezpieczną dla dziecka po przeprowadzeniu szeregu badań.  Podobna sytuacja występuje w przypadku uliprystalu, lecz czas zalecany na wstrzymanie się od karmienia to około 36 godzin po zażyciu leku.

Wykazano klinicznie, że jest on skuteczniejszy niż lewonorgestrel w zmniejszaniu ryzyka ciąży, jeśli jest przyjmowany do pięciu dni (czyli 120 godzin) po stosunku bez zabezpieczenia. Choć badania wyraźnie wskazują, że to bezpieczne dla mamy i dziecka rozwiązanie, warto pamiętać, że taka forma antykoncepcji awaryjnej nie powinna być stosowana regularnie. Może ona powodować skutki uboczne, takie jak nudności, wymioty, bóle brzucha, bóle głowy, zmiany nastroju i zmiany w cyklu menstruacyjnym, a stosowanie jej zbyt często może nasilać te objawy i negatywnie wpływać na zdrowie. Ponadto wysokie stężenie tych składników może przenikać w znaczącym stopniu do mleka. Każda kobieta karmiąca piersią, powinna mimo wszystko rozważnie podejmować wybór o przyjęciu takiego produktu.

Podsumowując. Można stosować antykoncepcję? Jeśli tak, to jaką? Unikaj estrogenu!

Obecnie na rynku jest wiele metod antykoncepcyjnych, które z powodzeniem mogą stosować mamy karmiące piersią bez obaw o zdrowie swojego dziecka. Jedyne czego kobiety w okresie laktacji muszą unikać, to rozwiązania antykoncepcyjne zawierające estrogen. Mogą one negatywnie wpłynąć na laktację oraz jakość pokarmu przyjmowanego przez malucha. Rzetelny wywiad lekarski po upływie połogu i przeprowadzeniu niezbędnych badań pomoże podjąć decyzję o tym, która zapobiegawcza metoda farmakologiczna będzie odpowiednim wyborem.